داستان هواگردهای بدون سرنشین بیگانه و تلاش آنها برای جاسوسی از جمهوری اسلامی ایران از جمله مواردی است که با حضور اشغالگران غربی در منظقه خاورمیانه و همچنین با بالا گرفتن جوسازی ها درباره فعالیتهای هسته ای کشورمان شدت گرفت. این ماجراها با شکار پهپاد آمریکایی RQ-170 توسط ایران وارد مرحله جدیدی شده و همزمان با رسانه ای شدن این موضوع واژه هایی مانند "پهپاد" یا "جنگال (جنگ الکترونیک)" به ادبیات و صحبتهای روز مره مردمی در سطوح مختلف جامعه وارد شد.
در میان این بحث می توان به اخبار دیگری مثل رهگیری پهپاد متجاوز آمریکایی در نزدیکی مرزهای جنوبی کشور و همچنین اخطار به هواپیمای شناسایی بلند پرواز " U-2 " آمریکا در سال گذشته اشاره کرد.
این موضوعات همچنان در کانون توجه رسانه های داخلی و خارجی قرار داشت تا اینکه رسانه ملی تصاویری مستند از رصد دقیق پهپاد آرکیو 170، چند ماه پیش از به دام انداختن آن منتشر کرد.
در بخشی از این مستند، تصویری از نمایشگر یکی از سیستم های شناسایی اپتیکی ایران به نمایش درآمد که بر اساس آن مشخص شده بود که جمهوری اسلامی ایران در سال 1388 موفق به رهگیری یک فروند هواپیمای شناسایی RQ-170 شده است. در ابتدا باید این مسئله را طرح کنیم که به زبان ساده سامانه های الکترواپتیکال با استفاده از ترکیبی از داده های بصری و الکترونیکی، شیئی را کشف و رهگیری می کند.
این سیستم به عنوان مکمل در کنار سامانه های راداری برای کشف اهداف مختلف هوایی به کار می رود. نکته مهم در این جا این است که معمولا هواپیماهای شناسایی که به حریم هوایی یک کشور نفوذ می کنند سعی می کنند تا در بالاترین سقف پروازی ممکن حرکت کنند.
تصویر مربوط به رهگیری RQ-170 در سال 88 توسط رهگیرهای الکترواپتیکال
با این فرض و البته علم به این نکته که RQ-170 پیش از شکار برای نظامیان ایران ناشناخته نبوده است، می توان این فرضیه را مطرح کرد که سیستم های شناسایی اپتیک فعلی ایران توان رصد اجسام پرنده "پنهانکار" در ارتفاع 15 کیلومتری، یعنی بیشینه ارتفاع پروازی پهپاد مذبور را دارد. ذکر این نکته در این جا مهم است که پرنده کشف شده توسط سامانه های اپتیکی ایران یک پرنده کاملا پنهانکار است.
طی روزهای اخیر نیز امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) ارتش بار دیگر از دستاوردی مهم در عرصه شناسایی پرنده های بیگانه خبر داد که از چشم رسانه های کشورمان پنهان مانده است.
به گفته این فرمانده ارشد نیروهای مسلح کشورمان، دو جاسوس بی سرنشین دیگر آمریکایی در دام رصدگرهای ایران افتاده و ناچار شده اند تا به دلیل اخطار پدافند ایران از مرزهای کشور دور شود.
اسطوره Global Hawk در هم شکست
یکی از این هواگردها که توسط شبکه پدافندی کشورمان شناسایی و رهگیری شده، جاسوسی بلند پرواز و بدون سرنشین به نام Global Hawk است. این پرنده غول پیکر آنقدر اهمیت و اعتماد ارتش امریکا را جلب کرده که قرار است جایگزین هواپیمای شناسایی با سرنشین "U-2 " شود .
پهپاد شناسایی " RQ-4 Global Hawk " یکی از جدیدترین پهپاد های شناسایی ساخت کمپانی نورثروپ گرومن آمریکاست و گران ترین و همچنین سنگین وزن ترین پهپاد عملیاتی حال حاضر در دنیا به حساب می آید.
اما چه نکاتی باعث مهم بودن دستاورد پدافند هوایی ارتش می شود؟
پهپاد گلوبال هاوک
همانگونه که بارها در مطالب گذشته نیز به آن پرداخته شد، عملیاتهای شناسایی به وسیله هواپیماهای سرنشین دار به دلیل ماهیت خاصی که دارند همیشه پر خطر بوده و در صورتی که به مانند مورد ساقط شدن هواپیمای یو 2 آمریکا بر فراز شوروی سابق مورد دیگری در زمان صلح رخ دهد می تواند به یک جنجال بین المللی منجر شود.
به همین دلیل است که در سالهای اخیر بحث پروازهای شناسایی در اکثر ارتش های جهان به پرنده های بی سرنشین در سطوح مختلف سپرده شده است. پهپاد مورد نظر ما در حقیقت به عنوان جایگزین پرنده شناساسی یو 2 و بیشتر برای حضور در منطقه خاورمیانه طراحی شده است. اما نکاتی وجود دارد که این پرنده بدون سرنشین را به نوعی متفاوت از سایر پهپادهای شناسایی در جهان قرار می دهد.
ویژگی های Global Hawk
گلوبال هاوک ، جزء پرندهای بدون سرنشین ماندگاری بالا و با ارتفاع پروازی بالا یا در اصطلاح " HALE " شتاخته می شود.
پرسنل نیروی هوایی آمریکا در حال کار بر روی گلوبال هاوک
وظیفه اصلی این پهپاد تهیه زنده تصاویر و نقشه های مورد نیاز فرماندهان از مناطق وسیع به صورت زنده و همچنین پوشش این مناطق با استفاده از سنسورهای الکترواپیتک و حرارتی است. این پرنده شناسایی می تواند تا ارتفاع 18 کیلومتری از سطح زمین فاصله بگیرد و در نهایت تا مدت زمان 42 ساعت به پرواز و عملیات ادامه دهد.
وزن این پهپاد 14.5 تن بوده و می تواند با سرعت 575 کیلومتر بر ساعت پرواز کند. برد پروازی " گلوبال هاوک " در حدود 14 هزار کیلومتر اعلام شده و می تواند محموله ای به وزن 1600 کیلوگرم را حمل کند. این پرنده بدون سرنشین از یک موتور توربوفن مدل F137-RR-100 ساخت شرکت رولز- رویس انگلستان بهره می برد.
وزن 14.5 تنی این پهپاد را به سنگین وزن ترین پهپاد عملیاتی جهان بدل کرده است.
جالب است بدانید که هزینه کل پروژه گلوبال هاوک در حدود 10 میلیارد دلار بوده و در حال حاضر قیمت هر فروند از این پهپادها به همراه هزینه های عملیاتی آن در حدود 222 میلیون دلار رسیده و آن را به گران ترین پهپاد عملیاتی جهان بدل کرده است. اما دلیل عمده این گرانی، بحث محموله همراه این پهپاد است که آن را از سایرین متفاوت کرده است.
با نگاه به این پهپاد اولین نکته ای که هر بیننده ای را جذب می کند بحث شکل خاص در جلوی این پهپاد است. در این محل یک دیش دریافت اطلاعات قرار دارد که در باند " KU " عمل کرده و می تواند با سرعت 50 مگابایت در ثانیه به دریافت و ارسال اطلاعات بپردازد.
رادار روزنه مصنوعی " SAR " به همراه سامانه های جستجو و شناسایی الکترواپتیک و فروسرخ که بر روی این پهپاد نصب شده اند به دلیل ارتفاع بالای پروازی این پرنده می توانند محوطه ای به مساحت 100 هزار کیلومتر مربع را در یک روز اسکن و نقشه برداری کند. باید گفت که رادار روزنه این پهپاد در باند ایکس فعالیت می کند که خود باعث افزایش توان عملیاتی این رادار است.
این توانایی منحصر به فرد در حوزه شناسایی بعلاوه برد، ارتفاع پروازی و ماندگاری بالا به همراه توانایی پرواز در تمام شرایط جوی می تواند دلایل خوبی برای بهای سنگین این پهپاد آمریکایی باشد. بدنه اصلی این هواپیمای از آلومینیوم و دم V شکل و بالاهای آن از کامپوزیت طراحی شده است تا از سطح مقطع راداری و سیگنالهای فروسرخ این هواپیما بکاهد.
استفاده از RQ-4 در هنگام آتش سوزی در کالیفرنیا، مناطق روشن در عکس نقاط گرفتار حریق است
سامانه هشدار دهند راداری AN/ALR 89 نیز به عنوان دفاع این پهپاد در برابر موشکهای هدایت راداری عمل می کند. البته " RQ-4 " یک پهپاد صرفا شناسایی بوده و توان حمل سلاح را ندارد.
جاسوس دوم آمریکا چه بود؟
پهپاد ام کیو 1 نیز بخش دیگری از تلاش های آمریکا برای شناسایی از ایران بوده است. مهم ترین بخش پهپاد پردیتور، سامانه شناسایی و جاسوسی آن است. این پهپاد به دوربین های الکترواپتیک، فروسرخ و رادار روزنه برای شناسایی عوارض سطحی مجهز شده است. این دوربین ها به منظور تصویر برداری در شب و روز و کلیه شرایط مختلف آب و هوایی طراحی شدند. نکته مهم در مورد این دوربین ها این است که می توانند از فاصله ای در حدود 12 کیلومتر بر روی هدفی به اندازه یک اتومبیل کوچک زوم کرده و آن را زیر نظر بگیرند.
دوربین های سری " DLTV " نصب شده بر روی پردیتور از لنزهایی با فاصله کانونی 955 میلی متر بهره می برند و دو دوربین فروسرخ این پهپاد نیز با داشتن 6 زاویه دید گوناکون از لنزهایی با فاصله کانونی بین 19 تا 560 میلی متر بهره می برند. این دوربین ها با توان زوم بالا هستند که به پرودیتور توان زوم تا حدود 12 کیلومتر را می دهند.
نمونه مسلح پردیتور
این پهپاد می تواند به ارسال تصاویر زنده برای هر نقطه ای از جهان اقدام کند. برای نمونه می توان تصور کرد که همزمانی که این پهپاد آمریکایی به حریم هوایی ایران نفوذ کرده بوده است در حال پخش مستقیمی از جزیره خارک ایران برای مقامات آمریکایی بوده است. این قابلیت از آن جهت مهم است که حتی در صورت ساقط شدن پهپاد اطلاعات و تصاویر ضبط شده توسط پهپاد تا لحظه نابودی به مرکز مورد نظر ارسال شده و قابل استفاده است.
رادار روزنه به کار رفته بر روی پردیتور مدل " TESAR " ساخت شرکت نورثروپ گرومن است که توانایی تهیه تصاویری با کیفیت 0.305 متر را از سطح زمین را دارد. بنا بر ادعای شرکت سازنده در صورتی که این رادار اقدام به تهیه تصویر از یک منطقه بیابانی را بکند و روز بعد نیز همان حرکت را در همان نقطه تکرار کند و شخصی از آن منطقه با یک خودرو عبور کرده باشد امکان شناسایی رد وی بر روی زمین به وسیله مقایسه دو تصویر گرفته شده وجود دارد.
بر اساس نوع ماموریت می توان "پردیتور" را به تجهیزات دیگری همچون نشانه گذار لیزری برای انجام حملات بعدی با مهمات هدایت شونده، سامانه های جنگ الکترونیک و ضد جنگ الکترونیک و همچنین مسافت یاب های لیزری مجهز کرد.
نکته مهم دیگر توانایی پردیتور برای باقی ماندن بر روی یک محدوده است. این پهپاد می تواند به مدت 24 ساعت و با سرعتی در حدود 100 کیلومتر بر ساعت بر فزار منطقه مورد نظر خود به پرواز پرداخته و به انجام ماموریت بپردازد. این پایایی بالا نیز از جمله مولفه های مهم در عملیات های شناسایی و جاسوسی می باشد.
در عین حال و در کنار این تجهیزات این پهپاد می تواند موشکهای هوا به سطح هلفایر و همچنین موشک ضد هوایی استینگر را نیز حمل کند. در حقیقت در بخش تجهیزات شناسایی این پهپاد با نمونه " RQ-1 " برابر بوده و تفاوت آنها تنها در بحث حمل تسلیحات است.
نحوه و مکان شناسایی جاسوسان آمریکایی
بر اساس صحبتهای امیر اسماعیلی، RQ-4 به همراه " MQ-1 " بیشتر در حوالی مرزهای جنوبی ایران در منطقه خلیج فارس و دریای عمان پرواز می کنند که البته با توجه به سابقه آمریکایی ها درباره حضور در این منطقه اقدام تازه ای نیست. البته باید گفت که سال گذشته پهپاد پردیتور آمریکایی با رهگیری جنگنده های سپاه رو به رو شد و منطقه را ترک کرد.
به نظر می رسد آمریکا سعی دارد تا با به خدمت گرفتن جاسوس بلند پروازتری مثل گلوبال هاوک از دست رهگیرهای ایرانی در امان بمانند که تاکنون موفقیتی به همراه نداشته است.
نکته مهم دیگر این است که بر اساس بررسی خط پروازی Global Hawk، مناطقی در بین ایران و امارات که یکی از حساس ترین مناطق دنیا در بحث حمل و نقل دریایی و خصوصا حرکت نفت کشها می باشد، مد نظر آمریکاست و به نظر می رسد که این اقدام آمریکا برای کنترل این منطقه بیشتر بحث کنترل کردن حرکت ناوگان نفتکش ها و کشتی های تجاری در این منطقه و خصوصا شناورهای متعلق به ایران و کشورهای طرف قرارداد با ایران است؛ اقدامی که خوشبختانه با اقدام به موقع پدافند هوایی بی اثر شده و پرنده های شناسایی بیگانه را مجبور به فاصله گرفتن از مرزهای کشور کرده است.
این مسئله نشان از تسلط بالای پدافند هوایی ایران و سامانه های راداری و الکترواپتیکی آن به ارتفاع های بالا دارد؛ موضوعی که ایران را در موضعی بالاتر از توانمندی های پر سر وصدای امریکا برای جاسوسی هوایی از کشورمان قرار داده است. از سوی دیگر با استفاده کشورمان از چنین سامانه هایی امکان بکارگیری اصل غافلگیری در تهاجم احتمالی به کشورمان به میزان بسیار زیادی کاهش می یابد و برخاستن دسته های هواپیماهای جنگنده از فرودگاه ها یا ناو هواپیمابر، شلیک موشک های کروز و پرواز هواپیماهای بمب افکن قابل ردگیری خواهد بود.
شنبه 92 شهریور 16
